Wyrok SN z dnia 9 lipca 2020 r., sygn. V CSK 502/18

Prywatne przedszkola mogą w postępowaniu cywilnym domagać się od gminy wypłaty zaniżonej dotacji nawet wtedy, kiedy roszczenie dotyczy poprzednich lat budżetowych.

Gazeta Prawna nr 134/2020

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)

SSN Marian Kocon

SSN Roman Trzaskowski (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa T. S. przeciwko Gminie J. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 lipca 2020 r., skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 6 czerwca 2018 r., sygn. akt I ACa (...),

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w (...) do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powódka T. S. domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanej Gminy J. ("Gmina") kwoty 200.790 zł jako różnicy między wypłaconą jej w roku 2013 r. dotacją dla niepublicznego przedszkola "(...)", a dotacją należną za ten rok zgodnie z art. 90 ust. 2b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.; dalej - "u.s.o.").

Wyrokiem z dnia 16 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w J. zasądził na rzecz powódki kwotę 109.249 zł, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Ustalił m.in., że w 2013 r. powódka prowadziła niepubliczne przedszkole "(...)" w J., dla którego otrzymała w tym roku dotację od pozwanej. Ocenił, że Gmina wyliczała tę dotację w sposób wadliwy, tj. biorąc za podstawę faktycznie poniesione wydatki na funkcjonowanie przedszkoli publicznych, a nie wydatki ustalone i zaplanowane na ten cel w budżecie w roku 2013. W rezultacie dotacja została zaniżona o kwotę 109.249 zł. Oddalenie części powództwa uzasadnił tym, że do przedszkola "(...)" nie uczęszczały dzieci niepełnosprawne, w związku z czym wyłączył z podstawy wyliczeń wydatki zaplanowane na przedszkole integracyjne.

Z rozstrzygnięciem tym nie zgodziły się obie strony, wnosząc apelacje. Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2018 r. Sąd Apelacyjny w (...) zmienił zaskarżony wyrok z w ten sposób, że oddalił powództwo w całości i orzekł o kosztach postępowania.

Odrzucił pogląd, że w sprawie droga sądowa jest niedopuszczalna, podkreślając, iż do stycznia 2017 r. organy pozasądowe (organy administracji) uchylały się od rozstrzygania sporów związanych z ustalaniem wysokości dotacji oświatowej, w związku z czym uprawniony mógł poszukiwać ochrony prawnej tylko przed sądem powszechnym w postępowaniu cywilnym. Zwrócił uwagę, że jako podstawę żądania powódka wskazywała w pozwie jedynie art. 90 ust. 2b u.s.o. oraz wyjaśnił, iż przepis ten przewiduje zobowiązanie gminy do wypłaty dotacji oświatowej, czyli darmowej pomocy finansowej z budżetu, która nie może być wydatkowana dowolnie, lecz ma charakter celowy, jest przeznaczona na dofinansowanie realizacji zadań przedszkola w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej, i może być wykorzystana wyłącznie na pokrycie wydatków bieżących przedszkola poniesionych w okresie, za który przysługuje, co podlega kontroli właściwych organów i rozliczeniu (art. 90 ust. 3e-3f u.s.o.). Środki te są przyznawane na konkretny czas, przekazywane na rachunek bankowy przedszkola, co pozwala uznać, że ich beneficjentem nie jest organ prowadzący, lecz przedszkole, a w pewnym sensie konkretni podopieczni. W związku z tym Sąd stwierdził, że zasądzenie od Gminy uzupełniającej dotacji po upływie 5 lat od czasu, w którym ono przysługiwało i powinno być wykorzystane, powodowałoby, iż powódka uzyskałaby należności, które nie mogłyby być wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem - skoro minął już 2013 r., a bieżące wydatki za ten rok zostały poniesione - i kontrola ich wykorzystania pod tym kątem traciłaby rację bytu. Charakter świadczenia, do którego zobowiązania jest Gmina, uniemożliwia zatem jego realizację w kilka lat po czasie, w którym miało to nastąpić, a jego wypłata obecnie byłaby sprzeczna z celem społeczno-gospodarczym świadczenia. W przeciwnym razie powódka uzyskałaby swoiste odszkodowanie, ale bez wykazania niezbędnych przesłanek takiego świadczenia. W ocenie Sądu odwoławczego nie ma jakichkolwiek normatywnych podstaw do takiego wzbogacania majątku organu prowadzącego przedszkole niepubliczne, zwłaszcza że przedszkole to, nawet jeżeli jeszcze istnieje, może z zaistniałej sytuacji nie odnieść jakiejkolwiek korzyści. Taką interpretację wspiera wprowadzony od dnia 1 stycznia 2017 r. art. 90 ust. 3fc u.s.o., przewidujący, że dotacja przekazana placówce po jej wstrzymaniu na skutek utrudniania kontroli, może być wykorzystana wyłącznie na refundację wydatków związanych z realizacją zadań placówki poniesionych w okresie roku budżetowego, w którym dotacja została wstrzymana.