Uchwała Składu 7 Sędziów SN z dnia 30 września 1996 r., sygn. III CZP 85/96

Sąd Najwyższy przy udziale prokuratora w sprawie z powództwa Edwarda S. przeciwko Bankowi Śląskiemu Spółce Akcyjnej w Katowicach Oddziałowi w W. o umorzenie egzekucji po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Najwyższy na rozprawie w dniu 30 maja 1996 r. II CRN 62/96 do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów sądu Najwyższego:

„1. Czy powołanie się poręczyciela na podstęp dłużnika może uzasadniać uchylenie się od skutków prawnych umowy poręczenia?”

„2. W razie odpowiedzi pozytywnej – czy nieodpłatność udzielonego poręczenia rodzi skutki nieodpłatności czynności prawnej, o której mowa w art. 86 § 2 in fine kc?”

podjął następującą uchwałę:

Poręczyciel nie może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli z powodu błędu wywołanego podstępnie przez dłużnika co do jego wypłacalności w dacie poręczenia.

Uzasadnienie

Powód Edward S. wnosił o umorzenie egzekucji prowadzonej przeciwko niemu przez Komornika Sądu Rejonowego w W. w sprawie z wniosku pozwanego Banku Śląskiego Km 223/91 zaopatrzonego w oświadczenie tego Banku, że oparte na nim roszczenie jest wymagalne (art. 53 ust. 2 prawa bankowego). Dalsze żądania dotyczyły zasądzenia kosztów procesu i zabezpieczenia powództwa.

W uzasadnieniu pozwu powód przytoczył, że 15 marca 1991 r. udzielił nieodpłatnego poręczenia na wekslu in blanco za kredyt udzielony przez pozwany Bank Leopoldowi K. w wysokości 400.000.000 zł (w walucie wówczas obowiązującej). Poręczenie zostało udzielone do wysokości 800.000.000 zł. Bank udzielił kredytobiorcy kredytu krótkoterminowego na czas od 15 marca 1991 r. do 25 marca 1991 r. zabezpieczonego przelewem przez kredytobiorcę na Bank wierzytelności w łącznej wysokości 427.792.000 zł, w tym wobec: Handel Hurtowy „Lubex” – Piotr L. w B do wysokości 331.208.000 zł i Przedsiębiorstwa Produkcji Różnej „Rotex” Spółka z o.o. w U do wysokości 96.584.000 zł. Udzielenie przez powoda poręczenia wekslowego nastąpiło w przekonaniu – jak to wynika z dalszych twierdzeń pozwu – że ustanowienie przez kredytobiorcę zabezpieczenia kredytu w postaci przelewu wierzytelności co do wysokości zabezpieczenia odpowiadało stanowi rzeczywistemu. Poręczenie zaś powoda miało znaczenie drugoplanowe. Później okazało się, że zakres ustanowionego zabezpieczenia w postaci przelewu wierzytelności rażąco odbiega od stanu rzeczywistego, co zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śl. z dnia 22 marca 1993 r. II K 12/93, skazującym kredytobiorcę Leopolda K.

Powód dnia 7 maja złożył w pozwanym Banku pismo zawierające oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli (art. 86 § 2 kc). Ponadto powód podnosił, że pozwany weksla nie wypełnił. Weksel ten zatem nie zawiera oznaczenia sumy wekslowej i terminu płatności. Wątpliwość ta – z powołaniem się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 1971 r. II CR 8/71 (OSNCP 1971/10, poz. 183) – została przesądzona w ten sposób, że pismo złożone przez powoda 15 marca 1991 r. może być potraktowane jako poręczenie cywilne, gdyż zawiera wszystkie niezbędne przesłanki do uznania go za takie poręczenie (art. 876 i nast. kc). Kwestie zaś natury dowodowej i zagadnienia związane z istnieniem podstępu jako wady oświadczenia woli zostały przez Sąd Wojewódzki – jak wynika z uzasadnienia wyroku uwzględniającego w całości żądanie pozwu – rozstrzygnięte na podstawie akt sprawy karnej Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śl. II K 12/93, zeznań świadka Leopolda K. oraz zeznań powoda przesłuchanego w charakterze strony.